Z historii znamy wiele przypadków rodzinnego biznesu budowanego przez pokolenia, który potrafił być roztrwoniony w bardzo krótkim okresie czasu. Natomiast celem większości właścicieli firm rodzinnych jest to, aby z osiągniętego sukcesu mogły czerpać korzyści przyszłe pokolenia, nie zaś to, aby został skonsumowany bądź podzielony wraz z jego śmiercią. Czy można w jakiś sposób temu zaradzić?
Moim zdaniem takim rozwiązaniem może być fundacja rodzinna. Bowiem fundator, który przekazuje majątek na rzecz fundacji, przestaje być jego właścicielem, a jest nim fundacja. Lecz może ona dysponować majątkiem do niej wniesionym tylko w sposób określony przez fundatora. To właśnie tak szerokie możliwości określenia zasad funkcjonowania fundacji przez sukcesora sprawiają, że fundacja rodzinna (prywatna) stanowi bardzo cenny instrument planowania rodzinnego, na które składa się nie tylko określenie zasad przekazania majątku, lecz przede wszystkim określenie zasad czerpania z majątku pożytków i określenie jego dalszego przeznaczenia. Ogromną zaletą fundacji jest to, że fundacja jest właścicielem majątku, który nie wchodzi do masy spadkowej. Fundacja wyposażona w majątek fundatora urzeczywistnia jego wolę zarówno na etapie jego życia, jak i po jego śmierci. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że majątek przekazany fundacji nie podlega dziedziczeniu, nie daje również prawa do zachowku.
Niestety obecnie w Polsce nie ma przepisów, które regulowałyby działanie fundacji prywatnych, lecz trwają już prace legislacyjne nad stworzeniem odpowiednich przepisów. Tym samym zaplanowanie procesu sukcesji rodzinnej nie jest w obecnych realiach prawnych możliwe wyłącznie przy użyciu polskich instrumentów prawnych.
Co niezwykle ważne, fundacje prawa prywatnego podlegają regulacjom przepisów prawa właściwego ze względu na miejsce położenia ich siedziby. W Europie największą popularnością cieszą się fundacje W Lichtensteinie, na Malcie oraz Austrii.
Fundacja założona w Lichtensteinie stanowi osobę prawną, której celem w całości bądź w przeważającej części może być realizowanie interesu prywatnego. Fundacje prywatne o charakterze rodzinnym mogą być założone tak za życia fundatora, jak i powołane na wypadek jego śmierci. Wewnętrzna struktura organizacyjna fundacji jest regulowana w ramach aktu założycielskiego. Podstawowym organem fundacji jest rada fundacji, która pełni funkcje zarządcze, czyli prowadzi sprawy fundacji oraz reprezentuje fundację na zewnątrz. Minimalny majątek, w jaki powinna zostać wyposażona przez fundatora fundacja prywatna w Lichtensteinie, został określony na poziomie 30.000 CHF.
Fundacja założona na Malcie posiada również osobowość prawną. Fundacja prywatna może także czerpać przychody pasywne z majątku, który został przeznaczony na działalność). Minimalny kapitał początkowy wymagany przy założeniu fundacji wynosi 1.165 euro. Fundacja maltańska nie musi posiadać żadnych celów użyteczności publicznej, a jej dokumenty założycielskie mogą wprost wskazywać, że wyłącznym celem fundacji jest dobro konkretnych osób, wskazanych z imienia i nazwiska sukcesorów majątku fundacji. Powstaje w ten sposób określona masa majątkowa, gromadzona w celu późniejszego jej dystrybuowania na rzecz zdefiniowanej grupy sukcesorów. Jednakże ani fundator, ani sukcesorzy nie mają jednak prawa do swobodnego korzystania z aktywów fundacji. Nie mają też wpływu na decyzje co do sposobu zarządzania majątkiem.
Fundacje prywatne funkcjonują również w Austrii. Fundacja austriacka stanowi podmiot, któremu powierzono majątek, aby przez jego wykorzystanie wypełniać określone przez założyciela, cele. Akt ustanowienia fundacji obejmuje umowę fundacji, która może zawierać dodatkowe załączniki. Umowa fundacji musi także zawierać odpowiedni zakres informacji, dotyczących w szczególności wyposażenia fundacji w aktywa, celów fundacji, tożsamości fundatora, beneficjentów, nazwy fundacji, jej siedziby oraz okresu, na który została powołana. Minimalny majątek fundacji austriackiej powinien wynosić 70.000 euro.
Moim zdaniem zainteresowanie fundacjami rodzinnymi będzie rosło. Głównym powodem są nie tylko pewne korzyści podatkowe, które mogą dawać również fundacje, ale przede wszystkim ochrona majątku fundatora.
Radosław Żuk
Doradca podatkowy
ECDP Tax Żuk Komorniczak i Wspólnicy